Мемлекет жері кеңістігін ашу, қорғау жүйесі
Мемлекет жері кеңістігі–мемлекет пен ұлттың ең бағалы жаратылыстық байлығы, экологиялық өркениет құрылысының кеңістіктік дәнекері. Түрлі мемлекет жері кеңістіктерінің жаратылыстық жағдайы ұқсамайды, сондықтан оның негізгі функцияларының орналасуына қарай ашу мазмұны мен дамудағы басты міндеттерді белгілеп, ғылыми, үйлесімді кеңістік жүйесін қалыптастыру керек. 2015 жылы қыркүйекте ҚКП ОК, Мемлекеттік кеңес «Экологиялық өркениет түзілісі реформасының кешенді жобасын» басып таратып, мемлекет жері кеңістігін ашу, қорғау жүйесін қалыптастыру керектігін тұңғыш рет ұсынды. 2017 жылы қазанда ҚКП XIX құрылтайы мемлекет жері кеңістігін ашу, қорғау жүйесін орнатуды, негізгі функциялық аймақтардың сәйкесті саясаттарын кемелдендіруді, мемлекеттік парктерді негіз еткен табиғи қорық жүйесін орнатуды ішкерілей ұсынды.
Мемлекет жері кеңістігін ашу, қорғау жүйесін қалыптастыру халық санының, ресурстардың, қоршаған ортаның тепе-теңдігін, өндіріс кеңістігі, тіршілік кеңістігі, экологиялық кеңістік сынды үш үлкен функциялық кеңістіктің ғылыми орналастырылуын, экономикалық өнімділік, әлеуметтік өнімділік, экологиялық өнімділік сынды үш түрлі өнімділікті органикалы бірлікке келтіру қағидаты бойынша, заңға негізделу, кеңістік жобасын негіз ету, пайдалану, басқару мен нарықтандыру механизмін тәсіл ету арқылы, мемлекет жері кеңістігінің ашу күшемелілігін қатаң тізгіндеп, кеңістік құрылымын реттеді және сапалыландырды, өндіріс кеңістігінің интенсивті, жоғары өнімді болуын, тұрмыс кеңістігі жанға жайлы, экологиялық ортасы көркем болуын жебеді, табиғатқа көбірек қалпына келтіру кеңістігін, ауыл шаруашылығына көбірек құнарлы егінжай, ұрпақтарға аспаны көк, жері жасыл, суы мөлдір өндіріс, тұрмыс ортасын қалдырды.
Мемлекет жері кеңістігі жобасы мемлекеттің кеңістік дамуының бағдарнамасы, баянды дамудың кеңістік жүлдесі, түрлі ашу, қорғау, құрылыс қимылдарының негізгі негізі. 2019 жылы мамырда ҚКП ОК, Мемлекеттік кеңес таратқан «Мемлекет жері кеңістігін жобалау жүйесін қалыптастыру және оның атқарылуын қадағалау жөніндегі бірнеше пікірде» “бес дәрежелі, үш түрдегі, төрт жүйелі” мемлекет жері кеңістігі жобасы жүйесін орнатып, негізгі функциялық аймақтардың жобасы, жерден пайдалану жобасы, қала-ауыл жобасы сияқты кеңістік жобаларды біртұтас мемлекет жері кеңістігі жобасы етіп біріктіріп, “көп түрлі жобаның біртұтас жоспарлануын” жүзеге асырды, мемлекет жері кеңістігі жобасының түрлі арнаулы жобаларға жетекшілік ету, тежеу рөлін күшейтуді ұсынды. Бұл мемлекет жері кеңістігі жобасы жүйесінің жоғары деңгейлі жобасы мен “төрт арқалық, сегіз тірегі” негізінен қалыптасқандығын әйгіледі.
2021 жылы наурызда “XIV бесжылдық” жоспардың «Бағдарламасында» мемлекет жері кеңістігін ашу, қорғау жағдайын сапалыландыру “XIV бесжылдық” мезгіліндегі экологиялық өркениет құрылысының басты нысанасы ретінде қарастырылды, ресурстық ортаның көтерімділігін тиянақ ету, аймақтардың салыстырмалы басымдығын көрнектілендіру, түрлі факторлардың үйлесімді ауысуы мен жоғары өнімді шоғырлануын жебеу, мемлекет жері кеңістігін ашудың, қорғаудың функциясын көрнектілендіру, жоғары сапалы дамудың жаңа жағдайын қалыптастыру керектігі ұсынды. Қытайдың мемлекет жері кеңістігін ашудың, қорғаудың жаңа жағдайын қалыптастыруы адамның табиғатпен жарасымды қатар өмір сүруі сынды модернизацияға қажеті жаһандық экономиканың дамуы мен экологиялық қауіпсіздік жөнінен шешуші рөл атқарады.
国土空间开发保护格局
国土空间是国家和民族最宝贵的自然资源，是生态文明建设的空间载体。不同的国土空间，自然状况不同，需要根据其主体功能定位确定开发内容和发展的主要任务，构建科学合理的空间格局。2015年9月，中共中央、国务院印发《生态文明体制改革总体方案》，首次提出构建国土空间开发保护制度。2017年10月，中共十九大进一步提出，构建国土空间开发保护制度，完善主体功能区配套政策，建立以国家公园为主体的自然保护地体系。
构建国土空间开发保护制度，就是按照人口、资源、环境相均衡，生产空间、生活空间、生态空间三大功能空间科学布局，经济效益、社会效益、生态效益三类效益有机统一的原则，以法律为依据，以空间规划为基础，以用途管制和市场化机制为手段，严格控制国土空间开发强度，调整优化空间结构，促进生产空间集约高效、生活空间宜居适度、生态空间山清水秀，给自然留下更多修复空间，给农业留下更多良田，给子孙留下天蓝、地绿、水净的美好家园。
国土空间规划是国家空间发展的指南、可持续发展的空间蓝图，是各类开发保护建设活动的基本依据。2019年5月，中共中央、国务院印发《关于建立国土空间规划体系并监督实施的若干意见》，提出建立“五级三类四体系”的国土空间规划体系，将主体功能区规划、土地利用规划、城乡规划等空间规划融合为统一的国土空间规划，实现“多规合一”，强化国土空间规划对各专项规划的指导约束作用，这标志着国土空间规划体系顶层设计和“四梁八柱”基本形成。
2021年3月，“十四五”规划《纲要》明确将优化国土空间开发保护格局作为“十四五”时期生态文明建设的一个主要目标，提出立足资源环境承载能力，发挥各地区比较优势，促进各类要素合理流动和高效集聚，推动形成主体功能明显、优势互补、高质量发展的国土空间开发保护新格局。中国构建国土空间开发保护新格局是建设人与自然和谐共生现代化的需要，对全球经济发展和生态安全具有举足轻重的作用。